Feest van het delen

De St. Maartenviering is steeds uitbundiger, en dat merk je op allerlei plaatsen in de stad. In de week dat deze krant verschijnt is ‘het feest van het delen’ in volle gang.

Sinds de oprichting van het Sint-Maartensberaad in 2001 en vooral sinds 2012, toen de Utrechtse Sint Maartenstraditie op de Nederlandse inventarisatielijst van immaterieel cultureel erfgoed kwam, neemt de belangstelling enorm toe. In drie jaar bijvoorbeeld groeide het aantal kinderen dat meeloopt in de lampionoptocht van 300 naar 7000. De Romein Martinus, die bij de Franse stad Amiens zijn mantel met zijn zwaard doormidden kliefde om een verkleumde bedelaar te helpen, is al dertien eeuwen nauw met Utrecht verbonden. Hij is talloze malen afgebeeld in steen, textiel, hout, metaal, glas, papier enz. Veel sporen zijn ook nu nog te bewonderen in vlaggen, gevelstenen, beelden, tapijten; F.C. Utrecht speelt in zijn kleuren.

Het K.F. Hein fonds voelt de verwantschap ook. Het fonds is - indachtig de bedoelingen van de oprichter K.F. Hein - ook een ‘deler.’ Via aanvragen van het maatschappelijk werk verstrekt het noodhulp aan spoedeisende gevallen, daklozen, maar ook aan ‘stille armoede.’ Dat het fonds de viering van St. Maarten financieel steunt ligt voor de hand. Zo is er subsidie voor de Sharing Arts Society (SAS), die in 2014 is opgericht om het werk, de kennis en het internationale netwerk van Stichting Vrede van Utrecht voort te zetten. De SAS is al sinds dat eerste jaar betrokken bij de organisatie van de Sint Maarten-Parade. Ze formuleert haar motivatie zo: ‘de legendes rond Martinus getuigen van een dynamische figuur die niet bang is om risico’s te nemen en onverwachte beslissingen te nemen. De impulsieve daad om zijn mantel te delen met een bedelaar is maar één van de voorbeelden. De eigenwijsheid van Martinus getuigt van een open geest die zichzelf en anderen de ruimte wil geven. Deze houding past bij de dynamische maar ‘ongedeelde’ stad die Utrecht wil zijn.’

Sint Maarten-optocht 2016 © Michael Kooren

Lopen met een ezel
Het K.F. Hein fonds vond ook het initiatief van theatermaker Tjerk Ridder de moeite waard om te steunen. ‘In het licht van Martinus’ maakte Ridder samen met het ezeltje Lodewijk deze zomer een sociaal-culturele pelgrimstocht van Parijs naar Utrecht. De Europese culturele Martinusroute is een traject langs historisch erfgoed van oorlog en vrede. Hij vindt dat St. Maarten al eeuwen symbool staat voor barmhartigheid en solidariteit en was benieuwd wat delen en broederschap betekenen in de huidige samenleving. Via crowdfunding wilde hij genoeg geld bij elkaar krijgen om tijdens zijn tocht - net als Martinus - de helft te kunnen weggeven aan mooie, persoonlijke initiatieven die hij tegenkwam. Op de website tjerkridder.com kun je zijn lange pelgrimage volgen. Aanspraak heeft hij genoeg. ‘Als je wandelt met een ezel hoeft er maar dát te gebeuren of iemand begint een verhaal tegen je.’ Maar het ligt natuurlijk ook aan hemzelf. Hij is nieuwsgierig, hij vraagt, hij luistert. Op het ogenblik is hij bezig zijn ervaringen te verwerken in een multimediaal theaterprogramma dat in 2018 wordt uitgebracht. Ridder maakte een paar jaar geleden een tocht door Europa met alleen een caravan. Een auto had hij niet. Zijn project heette: ‘Trekhaak gezocht. Je hebt anderen nodig om verder te komen.’

Naakten kleden
St. Maarten is niet alleen tegenwoordig in Utrecht populair, ook in de Middeleeuwen was dat het geval. Bisschop Hendrik van Vianden zag in 1251 bij een bezoek aan het Sint Catharinaklooster op het Vredenburg ‘dat daar dagelijks een groote menigte armen nederlaag en door den arbeid en zorg der hospitaalbroeders verkwikt werd.’ Op de sterfdag van Sint Maarten was er een grote jaarmarkt, maar het hele jaar door werd ‘liefdadigheid verricht ten behoeve van de armen en zwakken, werden de naakten gekleed, de zieken verzorgd en de behoeftigen gespijsd.’ Karel V maakte in 1528 een eind aan de cultus. De macht van de bisschoppen moest worden gebroken.

Beelden werden vernietigd, de afbeelding van Sint Maarten werd uit het stadswapen en vaandel verwijderd. De traditie van ‘Maartenszingen’ bleef in de kop van Noord-Holland door de eeuwen bestaan, maar in Utrecht kwam de belangstelling pas in het begin van de twintigste eeuw terug. In het hoekje bij nummer 11/12 op het Domplein ligt het verscholen Maartenshofje met een modern beeldhouwwerk van Erica van Seeters. ‘Een plek om te delen.’

Sint Maarten is nooit in Utrecht geweest. Veel Europese steden hebben Sint Maarten als beschermheilige uitgekozen. Maar bijna nergens zijn er zoveel herinneringsplekken te vinden als in de Binnenstad van Utrecht. Sint Maarten leeft. Zowel materieel als, nog belangrijker, immaterieel. Geven, delen, zorgen. Verantwoording dragen voor de medemens. Dat past Utrecht.

Geschreven door Erik van Wijk.
Uit de Binnenstadskrant nummer 5, 2017.

<< terug naar overzicht